Təəccüblüdür ki, son dərəcə uzaqda yerləşən JADES-GS-Z13-1-LA qalaktikasından gələn işıq ümumiyyətlə Yerə çata bilib. Bu işıq qalaktikanı tərk edəndə kainat cəmi 330 milyon il yaşında idi, lakin o zaman kainat dumanlı və solğun idi. Ulduzlararası və qalaktikalararası fəzada sıx qaz dumanı yayılmışdı, bu da ulduz işığını udaraq bütün kainatı qaranlığa qərq edirdi. Astronomlar bu dövrü “kosmik qaranlıq əsrləri” adlandırırlar və JADES-GS-Z13-1-LA qalaktikası bu qaranlığı dələn ən erkən işıq nümunəsidir ki, astronomlar indiyədək müşahidə edə biliblər. Alimlər bu qədim qalaktikadan gələn işıqdan istifadə edərək kainat tarixində "reionizasiya dövrü" kimi tanınan sirli bir mərhələ haqqında daha çox məlumat əldə etməyə çalışıblar.

Bu dövr həm də “kosmik sübh” adlanır - yəni ilk qalaktikaların işığı kainatı dolduran və ultrabənövşəyi şüaları udan sıx dumanı dağıtmağa başlayan dövr. JADES-GS-Z13-1-LA qalaktikası reionizasiya dövrünün ilklərindən biri hesab olunur və bizim görə bildiyimiz ən qədim qalaktikalardan biridir. Bu isə o deməkdir ki, o, reionizasiyanın necə baş verdiyini və ilk qalaktikaların necə təkamül etdiyini göstərmək baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Böyük partlayışdan təxminən 300 milyon il sonra ilk ulduzlar yaranaraq kainatda ilk ulduz işığını yaratdılar. Eyni zamanda, hidrogen qazından və az miqdarda heliumdan ibarət sıx duman bütün kainatı dolduraraq ulduz işığını uddu. Lakin ultrabənövşəyi şüalanma bu qaz dumanını dəyişdirərək onu ionlaşdırdı.

İonlaşmış qaz, yəni plazma, neytral qazdan fərqli olaraq enerjini fərqli şəkildə udur, buna görə də həmin dövrdə qalaktikalardan gələn işıq kainatın qaranlığını deşib keçməyə başladı. Alimlər hesab edirlər ki, JADES-GS-Z13-1-LA qalaktikasından gələn işıq onun ətrafında reionizasiya olunmuş plazmadan ibarət bir “qabarcıq” yaradıb və bu işığın bir hissəsi qalaktikalararası buluddan keçə bilib. Astronomlar müəyyən ediblər ki, JADES-GS-Z13-1-LA qalaktikasından gələn işıq onların gözlədiyindən daha mavi görünür, yəni onun böyük hissəsi elektromaqnit spektrinin daha enerjili sahəsinə aiddir. Qalaktika həmçinin gözlənilmədən böyük miqdarda Layman-alfa şüalanması yayır. Bu şüalanma neytral hidrogenin ultrabənövşəyi şüalanma ilə qarşılaşması nəticəsində yaranır.

Qalaktikanın spektrində bu qədər böyük miqdarda Layman-alfa şüalanmasının mövcudluğu onu göstərir ki, o, ətrafdakı hidrogeni güclü ultrabənövşəyi şüalarla bombardman edir. Alimlərin sözlərinə görə, bu qalaktikanın xüsusiyyətləri onu unikal edir və onlar Böyük partlayışdan təxminən 800 milyon - 1 milyard il sonra, reionizasiya dövrünün sonunda aşkar edilən tipik qalaktikalardan fərqlənir. JADES-GS-Z13-1-LA qalaktikasının gözlənilmədən enerjili parlaqlığını izah etmək üçün iki ehtimal mövcuddur: Ya bu qalaktika nəhəng, isti, mavi ulduzlarla doludur, ya da onun mərkəzində qazı fəal şəkildə udan nəhəng, superkütləli qara dəlik yerləşir.

Əgər astronomlar bu qalaktikada milyardlarla ulduzun işığını müşahidə ediblərsə, bu ulduzlar çox böyük və çox isti olmalıdırlar: Təxminən Günəşdən 15 dəfə isti və 100 dəfədən çox kütləyə malik. Əgər onlar ulduz işığını deyil, qara dəliyin ulduzlararası qazı udması nəticəsində yaranan şüalanmanı görüblərsə, o halda bu qara dəlik Süd Yolunun mərkəzindəki qara dəlikdən daha kütləli olmalıdır. Süd Yolunun mərkəzində yerləşən Oxatan A* adlı qara dəliyin kütləsi Günəşin kütləsindən 4 milyon dəfə çoxdur. Lakin qalaktikaların və superkütləli qara dəliklərin yaranması və böyüməsi modellərinə əsasən, kainatın çox erkən mərhələlərində heç bir qara dəlik bu qədər böyüyə bilməzdi.

Əgər astronomlar bu qədim qalaktikanın sirli işığını izah edə bilsələr, bu, erkən qalaktikaların necə formalaşıb bizim Süd Yolu kimi qalaktikalara çevrildiyini daha yaxşı anlamağa kömək edəcək. Hazırda alimlərin JADES-GS-Z13-1-LA qalaktikasının xüsusiyyətlərini izah etmək üçün kifayət qədər məlumatı yoxdur. Əgər alimlər qalaktikadan gələn işığın spektrini daha ətraflı şəkildə ölçə bilsələr, işığın yaranmasında nə qədər helium, oksigen və karbonun iştirak etdiyini müəyyən etmək mümkün ola bilər. Bu da onlara əldə edilən nəticələri tətbiq olunan fizika modelləri ilə müqayisə etməyə və hansı izahın müşahidə edilən məlumatlara daha uyğun olduğunu müəyyənləşdirməyə imkan verəcək.